wallpaper 6

સુવાક્ય

પરશુરામે કર્ણને આપેલો શાપ આજે પણ દરેકને મળેલો જ છે, ખાસ કરીને રાજકારણીઓને….
કે અંતિમ સમયે કોઈ જ વિદ્યા કામમાં આવતી નથી, પૈસા પણ નહીં, મરવું જ પડે છે !

તમે : એક યાત્રા

તમે એક યાત્રા છો -
જ્યાં કંઈક કરી છૂટવાનો અર્થ
છે કંઈક મળવું
જ્યાં દરેક થાક
એક નવી સ્ફૂર્તિ છે
જ્યાં પરિવર્તનનો અર્થ
મારું પોતાનું બદલાવું છે
જ્યાં દરેક અનુભૂતિ
ઈશ્વરની મૂર્તિ છે.

- સર્વેશ્વરદયાલ સક્સેના
(અનુ. સુશીલા દલાલ)

અમે તો સુખ દુઃખનાં બંધાણી

અમે તો સુખ દુઃખનાં બંધાણી
દરિયો ઉલેચવા ને અમને મળી હથેળી કાણી
અમે તો સુખ દુઃખનાં બંધાણી

ઢગલા બાજી માથા ઉપર કાયમ રમતું કોક
તડકા ઉતરે, છાંયા ઉતરે હાથમાં મોટી થોક

સમજી લેજો જશો જીવ થી રમત ગયા જો જાણી
અમે તો સુખ દુઃખનાં બંધાણી

સ્મિત અજાણ્યા પારકા આંસુ વેશ બદલતા શ્વાસ
રોજ ઠારતા ‘રોજ સળગતો’ જન્મારાનો ભાસ

રોજ-રોજ કરવાની જ્યાં-ત્યાં ‘હોવા’ની ઉઘરાણી
અમે તો સુખ દુઃખનાં બંધાણી

દરિયો ઉલેચવાને અમને મળી હથેળી કાણી
અમે તો સુખ દુઃખના બંધાણી

ભાવેશ ભટ્ટ

[‘ગુજરાત’ દીપોત્સવી અંકમાંથી સાભાર.]

પરિવર્તન

સાંજ ઢળતી હોય ત્યારે
માથે હાથ ફેરવતાં ફેરવતાં
સાસરેથી આવેલી દીકરી આપણને કહે –
‘તમે ખૂબ થાકી ગયા છો પપ્પા, પાણી આપું ?
થોડોક આરામ કરતા હો તો ?’
ત્યારે
આપણે એકાએક સભાન થઈ જઈએ છીએ
ધીમે ધીમે હવે આપણી જ દીકરી
આપણી મા બનતી જાય છે.


– વિપિન પરીખ

તમારામાં દુઃખ સહન કરવાની જેટલી શક્તિ એટલા તમે સુખી

આપણે દિવસે દિવસે વધુ ને વધુ આળા થતા જઈએ છીએ. આપણે નાની નાની વાતમાં દુઃખી થઈ જઈએ છીએ. અગાઉ આવી નાની નાની તકલીફોને બહુ સહજ રીતે સ્વીકારી લેવામાં આવતી હતી. કુટુંબમાં નાની મોટી બોલાચાલી થાય તો એને, ‘વાસણ સાથે પડયાં હોય તો ખખડે’, એમ કહીને સ્વીકારી લેતા. પતિ-પત્ની વચ્ચેનાં કે માતા-પિતા અને સંતાનો વચ્ચેનાં રિસામણાં મનામણાં સામાન્ય હતાં. ભાગીદારો વચ્ચે કુમેળ થાય તો સુમેળ કરાવવાવાળા અનેક માણસો નીકળી આવતા. કોર્ટે ચડવાની સલાહ ભાગ્યે જ કોઈ આપતા. માણસ માણસ વચ્ચે મનદુઃખ થતું, પણ એથી જિંદગીનું સમગ્ર સુખ છીનવાઈ ગયું છે એવું કોઈને લાગતું નહોતું. માણસો તરફ કડવાશ થતી અને ધોવાઈ જતી, પણ જિંદગી તરફ ભાગ્યે જ કડવાશ થતી. આજના માનવીને તો જિંદગી આખી જ કડવી લાગે છે.

આજનો માણસ નાની એવી વાતમાં પણ ઉશ્કેરાઈ જાય છે, ટેન્શન અનુભવે છે અને ન કરવાનું કરી બેસે છે. આધુનિક માનવી એ સ્વીકારવા જ તૈયાર નથી કે અમુક દુઃખો જીવન સાથે અનિવાર્યપણે સંકળાયેલાં છે. વાત વાતમાં એ કોર્ટે ચડે છે, પાડોશીઓ સાથે અને સહકાર્યકર્તાઓ સાથે ઝઘડાઓ કરે છે. ભાગીદારો સાથે વાંધાઓ પાડે છે, દુનિયા આખીને નફરત કરે છે. ટેન્શન દૂર કરવા માટે ટીકડીઓ ખાય છે, અનેક સુખ-સગવડો વચ્ચે આપઘાત પણ કરે છે.

આધુનિક માનવીમાં બીજા સાથે સહકારથી જીવવાની ક્ષમતા દિવસે દિવસે ઘટતી જાય છે. સહકારથી જીવવા માટે માણસે કેટલુંક જતું કરવું પડે છે. કેટલુંક ભૂલી જવું પડે છે. આજના માનવીને એ ગમતું નથી, પરંતુ બીજી બાજુ માણસ સમાજમાં જીવે છે એટલે એકબીજા સાથે સહકાર અને સમાધાનથી જીવવાનું એના માટે અનિવાર્ય હોય છે. આવી નાનીનાની વાતોમાં એને લાગી આવે છે અને પડેલા ઘાને એ સતત કોતર્યા કરે છે અને એની સીધી ખરાબ અસર એના સહજીવન ઉપર પડે છે. કદાચ ભૂતકાળમાં ક્યારેય નહોતી એવી કટોકટીભરી સ્થિતિમાં લગ્નસંસ્થા આવી ગઈ છે. ગૃહકંકાસ અને લગ્નજીવનને લગતા અસંખ્ય કેસો કોર્ટોમાં પડયા છે. જેમાં સહકાર અને પ્રેમની જરૂર છે ત્યાં કાયદો લડાવવામાં આવે છે. લાગણી અને પ્રેમના પ્રશ્નો કાયદો ઉકેલી શકતો નથી.

અગાઉની જિંદગી અનેક અછતોથી ઘેરાયેલી હતી. સાધનોનો મોટો અભાવ હતો. પુરુષો સવારથી કામે લાગી જતા. પગે ચાલીને કે ગાડામાં મુસાફરી કરતા. અનેક હાડમારીઓ વેઠીને જીવતા, પણ જિંદગી તરફ તેમને વારંવાર કંટાળો આવી જતો નહોતો, યુવાનો અવારનવાર ડિપ્રેશનમાં ડૂબી જતા નહોતા, આજે સુખી કુટુંબના માણસો ખાલીપો અનુભવે છે એવો ખાલીપો પણ એ અનુભવતા નહોતા.

અગાઉની સ્ત્રીઓ તો કદાચ પુરુષો કરતાંય વધારે હાડમારીવાળું જીવન જીવતી હતી. સ્ત્રીઓ વહેલા ઊઠીને દળણું દળતી, છાશ કરતી, રોટલા ઘડતી, ઢોર દોહતી અને વાસીદું પણ કરતી, છતાં એનાથી દુઃખી થઈને કૂવામાં કે તળાવમાં પડતું મૂકતી નહોતી.

એ વખતે બધું સારું હતું એમ કહેવાનો આશય નથી પણ માણસો એ વખતે વધારે ખમતીધર હતા. સ્ત્રીઓ એ વખતે પણ આપઘાત કરતી, પણ એનાં કારણો વધારે વજૂદવાળાં હતાં. વાત વાતમાં એ અંતિમ પગલું લેવા ઉશ્કેરાતી નહોતી. એ લોકો આપણા જેટલી સગવડો ભોગવતા નહોતા, પણ જે કાંઈ સગવડો એમને ઉપલબ્ધ હતી તે બરાબર ભોગવવાની ક્ષમતા એમનામાં હતી.

જો જીવનની નાનકડી તકલીફોને આપણે સ્વાભાવિકતાથી સ્વીકારી લેતા નહીં શીખીએ કે જીવનનાં નાનકડાં દુઃખોનો સામનો કરવાનું પણ જો આપણે ટાળતાં રહીશું તો મોટાં દુઃખો સામે ઝઝૂમવાની શક્તિ તો આપણે ક્યારેય પ્રાપ્ત નહીં કરી શકીએ.

આપણે જાણીએ છીએ કે જીવવા માટે જીવમાત્રમાં અમુક પ્રતિકારશક્તિ જરૂરી છે અને એ શક્તિ યોગ્ય માત્રામાં દુઃખનો કે કઠિનાઈઓનો સામનો કર્યા વિના પ્રાપ્ત થઈ શકતી નથી. એક માણસને જિંદગીનાં પચાસ વર્ષ સુધી કદી સામાન્ય તાવ કે માંદગી આવ્યાં નહોતાં. એક દિવસ ઓચિંતો જ તેને તાવ આવ્યો અને ડોક્ટર નિદાન કરે એ પહેલાં જ એનું મૃત્યુ થઈ ગયું. તેની મરણોત્તર તપાસ કરતાં જાણવા મળ્યું કે તેને આવેલ તાવ તો સામાન્ય પ્રકારનો જ હતો, પરંતુ એ માણસમાં કોઈ રોગપ્રતિકારક શક્તિ જ નહોતી.

મોજમજા પાછળ પડેલા આપણે નાનકડી અડચણો, હાડમારીઓ કે નાની મોટી તકલીફોનો વિચાર કર્યા કરીએ છીએ, પરંતુ જીવનને વધુ માતબર બનાવવા માટેની પ્રતિકાર શક્તિનો વિચાર કરતા નથી.

સુખ મેળવવા માટે માણસે અમુક મુશ્કેલીઓ સહન કરવાનું જરૂરી હોય છે. અમુક દુઃખ અને પીડા સહન કરવાની શક્તિ એણે કેળવવી પડે છે.

જિંદગીને આપણે સંપૂર્ણ રીતે દુઃખ અને પીડારહિત બનાવવાની કોશિશમાં પડયા છીએ, પરંતુ નવજાત શિશુને જન્મ આપતી માતાએ અમુક દુઃખ સહન કરવું પડે છે અને દરેક બાળકે દરેક મનુષ્યે જન્મ સમયે દુઃખમાંથી પસાર થવું પડે છે. એ દુઃખ એને અસહ્ય લાગે એવું હોય છે, પરંતુ એમાંથી પસાર થયા વિના જીવનના સુખ સુધી એ પહોંચી જ નથી શકતો. અને દરેક નવી પરિસ્થિતિ મનુષ્ય માટે નવો જન્મ હોય છે. દરેક સાચું સુખ પ્રાપ્ત કરવા માટે દુઃખની કઠિનાઈઓમાંથી તેણે પસાર થવું જ પડે છે.

બાળક બેસતાં શીખે, ચાલતાં શીખે ત્યારે તેના માટે પડવા-આખડવાનું સામાન્ય હોય છે, બલકે અનિવાર્ય હોય છે. તે પડે છે, આખડે છે, છોલાય છે, ઘવાય છે, રડે છે. જીવનમાં પહેલા ડગલાં માંડતી વખતની આ તેની તાલીમ હોય છે. આપણે પડવા આખડવાથી તેનો બચાવ કરવા માટે ચાલણગાડી જેવાં સાધનો તેને આપીએ તો એમાં કશું ખોટું નથી. પીડારહિત પ્રસૂતિ કે સરળતાથી ચાલતા શીખવાની ક્રિયામાં કશું ખોટું નથી. તેમ કરવું જ જોઈએ પણ તેમ કરવાથી પીડાથી દૂર ભાગવાની વૃત્તિ માણસમાં વધારે જોર કરી ન જાય તે પણ જોવું જોઈએ. બધું સરળ અને સહેલું બનાવી દેવાની આપણી ઘેલછા નવી પેઢીને સાવ પાંગળી ન બનાવી દે એ જોવું પણ જરૂરી છે.

આધુનિક મનુષ્યને ઘણું બધું પ્રાપ્ત કરવું છે પણ કસોટીમાંથી પસાર થવું નથી. કોઈ પણ પરિસ્થિતિનો વિચાર કરીએ ત્યારે એના લાભોનો વિચાર કરીએ અને એની સાથેની જવાબદારીનો વિચાર જ ન કરીએ તો એ કેવું? એમાં રહેલી ફરજો અને કસોટીઓનો વિચાર જ ન કરીએ તો કેવું? કસોટીઓ અને ફરજોથી નાસતા રહેવાથી શું વળે? આપણે એ સ્વીકારવું જોઈએ કે દરેક લાભ સાથે એવડી જ જવાબદારી સંકળાયેલી હોય છે અથવા દરેક સુખ સાથે એવડી જ કસોટી જોડાયેલી હોય છે.

કાચી માટીના ઘડામાં પાણી લાંબો સમય રહી શકતું નથી. ઘડો ફસકી જાય છે. જીવનના જામને ધારણ કરવા માટે ઘડાને ટીપાવું પડે છે અને અગ્નિમાં શેકાવું પડે છે. એ એક અનિવાર્યતા છે. એનાથી દૂર ભાગવાનું નિરર્થક છે.

ઘડા જેવું જ લાકડાનું છે. લાકડાનો ઉપયોગ કરતાં પહેલાં એને તડકામાં રાખવું પડે છે. પછી જ તે સિઝન્ડ બને છે.

દિવસે દિવસે, આપણે ‘સીઝનિંગ’ની આ સહજ પ્રક્રિયાથી દૂર નાસી રહ્યા છીએ. દુઃખમાં સામેથી કૂદી પડવાની જરૂર નથી, પરંતુ જે માણસ જીવનનાં સામાન્ય દુઃખોથી નાસતો જ રહે છે એ જીવનને સારી રીતે જીવી શકતો નથી. કેટલાંક દુઃખો આપણી જિંદગીનો જ એક ભાગ હોય છે. એનાથી દૂર ભાગનાર માણસ જિંદગીનો ભાર ઉપાડવા માટે ખમતીધર બની શકતો નથી.

સુખના સાગરમાં સતત મહાલતા રહેવાની એષણા જ માણસને પલાયનવાદી અને પાંગળો બનાવી દે છે. માણસે તો જિંદગીના અનેક તડકાછાંયામાંથી પસાર થવાનું છે, એમાં ક્યારેક ચિંતા વિના, ફરિયાદ વિના, ઉશ્કેરાટ વિના થોડા દુઃખી હોવું તે સુખી હોવાની નિશાની છે.

કેલિડોસ્કોપ - મોહમ્મદ માંકડ
Dec 25,2010

ફાસ્ટ ફોરવર્ડ

‘અઢાર ભાષા આવડતી હોય તો પણ પુરૂષ એમાંની એક પણમાં સ્ત્રીને ના પાડી શકતો નથીં!’
(ડોરોથી પાર્કર)

થોડી યારબાઝી

કોલેજોમાં અભ્યાસ કરતાં છોકરાઓ અને છોકરીઓની પોતાની એક ભાષા હોય છે, જેને વિશે મોટી ઉંમરના માણસો અનભિજ્ઞા છે. જો કોઈ પણ વ્યક્તિ કોલેજો સાથે સંકળાયેલી નહીં હોય તો ઘણી વાર એમની ભાષા નહીં સમજે અથવા દૈનિક વ્યવહારની ભાષા કંઈક વિચિત્ર લાગશે. આ ભાષા એક જીવતી ભાષા છે. એમાં શબ્દો આવતા જાય છે. જૂના અથવા રૂઢ થતા જાય છે. ભુલાતા જાય છે. એટલે એ વસ્તુનું નામ જે પ્રથમ યુવા પેઢી કરે અને આપણે એ માટે ગાળો બોલીએ અને પછી આપણે ચૂપચાપ કરવા માંડીએ, જ્યારે આપણને સમજાય કે આપણે ખોટા હતા અને એ લોકો સાચા હતા, બેલ-બોટમ ટ્રાઉઝર્સ હોય કે લાંબા વાળ હોય, આપણને જવાનો જ ફેશન શીખવે છે, બગાડે છે. આપણે બગડવા માટે પણ પોતાનો સમય લઈએ છીએ, અને પછી ચૂપચાપ સિફતથી બગડી જઈએ છીએ!

શબ્દોનું પણ એવું જ છે. ‘લફરાં’ શબ્દ પહેલાં સભ્ય ગણાતો ન હતો. આપણને વાપરતાં હિચકિચાહટ થતી હતી. રમતાં રમતાં એ શબ્દ સંસ્કારી વાતચીતમાં પ્રવેશી ગયો, આપણે પણ નિસંકોચ વાપરતા થઈ ગયા. એ શબ્દ ક્યાંથી આવ્યો એ વિશે કોઈએ સંશોધન કર્યું હોય તો ખબર નથી પણ મને લાગે છે કે મૂળ ફ્રેંચ ‘લ અફેર’ પરથી ‘લા-ફર’ થયું છે અને ક્રમશઃ એ લફરાં બની ગયું. અફેર કોની સાથે થાય એ પણ લફરાનો જ એક પ્રકાર છે. એક અંગ્રેજી ચિત્ર વર્ષો પૂર્વે આવ્યું હતું ‘એન અફેર ટુ રિમેમ્બર’. એના પરથી એક નાના સિનેમા હાઉસની બહાર ગુજરાતીમાં રાખેલું બોર્ડ તથા એનો અનુવાદ વાંચેલાં ‘યાદગીરી કા લફરા’. વ્યુત્પત્તિશાસ્ત્રનું આ જ્ઞાન એ બોર્ડ પરથી મળેલું!

કોલેજની કેન્ટીનોમાં ઘણાં શબ્દો જન્મતા હોય છે. એવો જ એક શબ્દ હતો - ‘મેન!’ મેન બેફામ બોલીમાં વાપરવામાં આવતું. પ્રથમ છોકરાઓ વાપરતા પછી છોકરીઓ પણ આપસની વાતચીતમાં ‘મેન’ વાપરવા માંડી! સાંભળવામાં કંઈક રોમેન્ટિક પણ લાગતું હતું. કોઈ કોલેજની છોકરી જ્યારે આદતના પ્રવાહમાં અને વાતની ગતિમાં ‘મેન’ કહી દેતી ત્યારે જુવાન હોવાનો ખોટો અહસાસ પણ થઈ જતો, આપણી રુચિને માફક હોય તો ખોટી વસ્તુ પણ ગમે છે, સ્વીકાર્ય બની જાય છે. હવે એમાં થોડો ફેરફાર થયો છે. છોકરીઓ મેન તો વાપરે જ છે પણ બીજો શબ્દ જે વિશેષ પ્રચલન પામ્યો છે એ છે - ‘યાર!’ કોલેજમાં વારંવાર આ સંભળાય છે : કમ ઓન યાર! લૂક યાર! હોપ ઈન, યાર! છોકરાઓને યાર શબ્દે એકાએક એક અપનિયત આપી છે. બહુ આત્મીયતા લાગે છે. પણ હવે મેનને સ્થાને આવેલો યાર શબ્દ છોકરીઓમાં પણ આવી ગયો છે - કમ ઓન યાર! યાર શબ્દ ચલણી શબ્દ બન્યો છે. છોકરીઓ કોલેજની માત્ર નહીં, સ્કૂલની ઉચ્ચ વર્ગોની છોકરીઓ પણ એ નિઃસંકોચ સ્વાભાવિક્તાથી વાપરી નાખે છે. એ શબ્દમાં એક બિરાદારીની ખૂશ્બુ છે. યુવા કરવાની બાબતમાં ઘણી ઝડપી છે.

અંગ્રેજી માધ્યમની સ્કૂલોમાંથી કોલેજમાં ગયેલા વિદ્યાર્થીઓની પોતાની ભાષા છે. બાથરૂમ જવું હોય તો - ‘ટુ-પી’ વપરાય છે. એવો એક શબ્દ છે ‘લુ’. આ શાબ્દિક શોર્ટ હેન્ડ સમજવી જેવા તેવાનું કામ નથી! સંસર્ગમાં રહેતા હોય તો જ સમજાય. જેમ શરાબીઓની મહેફિલમાં એક જુદી તહઝીબી ભાષા વપરાય એવું જ આ છે. ‘બોટમ્સ અપ’ કે ‘વન ફોર ધ રોડ’ કે ‘ચિયર્સ’ વિના પીવું કંઈક જામતું નથી. આ પ્રજા પણ પોતાની અભિવ્યક્તિ માટે પોતાની ભાષા પ્રકટાવી લે છે. ‘સ્ક્વેયર’ અને ‘હિપ’ શબ્દો એમણે જ આપ્યા છે, ‘હેવિંગ અ ડીગ એટ લાઈફ’. અથવા ખુશખુશાલ થઈ ગયા હો તો કહેવાય ‘ટર્નડ ઓન!’ આ ટર્ન ઓન સમજવા માટે એ ઉંમર જોઈએ. તોફાનીમસ્તી માટે કોલેજિયનોમાં એક અન્ય શબ્દ વપરાય છે - ‘ભંકસ’ આની ઉત્પત્તિ, બિન્દાસ શબ્દની જેમ, મરાઠી લાગે છે. ‘ભંકસ કરુ નકા’ એમ વાપરી શકાય. તોફાન નહીં, યાર! યારબાઝીની દુનિયાના આ શબ્દો છે. એવો જ એક શબ્દ છે - ‘રોડા’. એનો અર્થ ‘રાયટ’ અથવા હુલ્લડ. મારામારીને માટે એ વપરાય છે.

હા, મારામારી વિના કોલેજજીવન અપૂર્ણ છે. અને ત્યારે એક પ્રશ્ન ઉદ્ભવે છે - કેટલીક કોલેજો વધારે તોફાની શા માટે હોય છે? સ્વાભાવિક રીતે, કોમર્સ કોલેજો વધારે તોફાની હોય છે. આર્ટ્સ કોલેજોમાં તોફાની તત્ત્વ ઓછું હોય છે. જે તોફાન હોય છે એ જુદા પ્રકારનું હોય છે. પણ કોમર્સ કોલેજમાં છોકરાઓનું પ્રમાણ ૬૪થી ૭૦ ટકા સામાન્યતઃ હોય છે. એ કારણ હશે? કે પછી વાણિજ્ય વિષય અત્યંત અરસિક હોવાને કારણે તોફાનનું કારણ મળી જતું હશે? માત્ર છોકરીઓની કોલેજમાં બિલકુલ તોફાન નહીં થતું હોય? કોઈ પણ છોકરીઓની કોલેજ વિશે આવો અભિપ્રાય એ કોલેજની વિદ્યાર્થિનીઓને ગમતો નથી. આજના જમાનામાં કોઈના વિશે એમ કહીએ કે એનું બિચારાનું લગ્નજીવન એકદમ સુખી છે તો એ બહુ મોડર્ન કે ગમે એવી વાત નથી હોતી. એના જેવી જ આ કંઈક સમસ્યા છે!

અને અંતે એક અત્યંત વિચિત્ર શબ્દ-’બન્ક’ છે. બન્ક એટલે ક્લાસમાં ન જવું, બહાર રખડવું. કોલેજોમાં એક બહુ મોટા સમુદાયની આ પ્રવૃત્તિ હોય છે ક્લાસ ‘બન્ક’ કરવાની. બન્ક કર્યા વિના કોલેજજીવનની મજા પણ શું? પણ અહીં બીજા એક શબ્દ વિશે નિર્દેશ કરવાનો છે અને એ શબ્દ છે ‘બોરિંગ’. આજકાલ આ શબ્દનો ઉપયોગ વધી ગયો છે. ક્લાસ બહુ બોરિંગ છે. પ્રોફેસર ‘બોર’ છે. બોરિંગ શબ્દ એના શબ્દકોશના અર્થની બહાર નીકળી ગયો છે. સવારથી સાંજ સુધી ક્યારેક દરેક લેક્ચરર બોરિંગ હોય છે. કેટલાક વિદ્યાર્થીઓ માટે કોલેજ, અભ્યાસક્રમ, પ્રોફેસર, વર્ગો, લેક્ચરરો બધું જ બોરિંગ હોય છે. ત્યારે કદાચ એક વિચાર થઈ આવે છે, કદાચ આ પેઢીનો પણ દોષ નહીં હોય? વિદ્યાર્થી કોલેજમાં શા માટે આવતો હોય છે? ભણવા. એ એનું પહેલું અને છેલ્લું કર્તવ્ય છે. આવા વિદ્યાર્થીઓ કોલેજો છોડે છે ત્યારે એમને જીવન, પત્ની કે નોકરી કે ધંધો, સંતાનો, મિત્રો બધાં જ બોરિંગ લાગવાનો ભય છે... બોરિંગ એક રોગ બની જાય છે.

સફરનામા - ચંદ્રકાન્ત બક્ષી